Ludzie Plebiscytu – August Brochwicz-Donimirski

Jedną z ważnych dla Plebiscytu 1920 r. i bardzo związanych ze Sztumem postaci był August Brochwicz–Donimirski. Urodził się 4 sierpnia 1873 r. w Czerninie. Był synem Henryka i Bogumiły. Jak wielu jego współczesnych odebrał wykształcenie w szkołach niemieckich. Ukończył Uniwersytet Berliński i niemiecką szkołę wojskową. W 1912 r. przejął majątek po rodzicach. W charakterystyczny dla swojego środowiska sposób angażował się w polskie życie społeczne – wciąż jeszcze pod pruskim zaborem. Był założycielem i prezesem kółka rolniczego w Sztumie, propagatorem samokształcenia i nauki języka polskiego. Kiedy I wojna światowa zakończyła się klęską zaborców i pojawiła się szansa na spełnienie polskich marzeń o Niepodległej, miejsce dotychczasowej pracy patriotycznej zajęła w życiu Augusta Donimirskiego walka o granice odrodzonej Polski. W 1919 r. sformował oddział ochotników, z którymi przedarł się na tereny kontrolowane przez Powstańców Wielkopolskich. Od lipca 1919 r. dowodził 4 Pułkiem Ułanów Wielkopolskich. W maju 1920 r. wrócił na Powiśle z z innym bardzo ważnym zadaniem. Powierzono mu funkcję komendanta polskiej policji plebiscytowej. Nadzieje związane z plebiscytem okazały się rozczarowaniem. Po przegranym plebiscycie opuścił rodzinne strony i zamieszkał w Grudziądzu. Tam został okręgowym inspektorem armii ochotniczej, a następnie zastępcą dowódcy Okręgu Generalnego „Pomorze”. W 1921 r., jako pułkownik Wojska Polskiego, brał udział w pracach komisji granicznej. W tym samym roku odszedł z wojska i objął funkcję dyrektora Państwowego Stada Ogierów w Starogardzie Gdańskim (które rok wcześniej przejmował z rąk niemieckich). W 1934 przeszedł na emeryturę, nie zaprzestając działalności społecznej i oświatowej. W czasie wojny ukrywał się w Generalnym Gubernatorstwie, a nie mogąc wrócić do znacjonalizowanego rodzinnego majątku, w 1945 r. przeniósł się do siostrzeńca do Lęborka, gdzie zmarł 10 III 1952 r. W 2012 r. jego szczątki zostały przeniesione do Sztumu i złożone w rodzinnym grobie na cmentarzu przy kościele św. Anny.