11 listopada 1918 roku – w następstwie zdarzeń, które miały miejsce w okresie trwania Wielkiej Wojny – powstaje niepodległa Rzeczpospolita. Jej granice są całkowicie odmienne od tych jakie znamy z map z okresu 1922-1939 – znalazły się w nich tylko częściowo ziemie I Rzeczpospolitej zajęte w czasie rozbiorów przez Prusy, Rosję oraz Austrię. Pokój Wersalski przyznaje także młodemu krajowi pewne terytoria z obszaru Rzeszy Niemieckiej – dotyczy to Wielkopolski oraz części Górnego Śląska. Jednak Rzesza nie kwapi się by je oddać – stoi na stanowisku, że należy utrzymać granice istniejące w dniu 01 sierpnia 1914 roku. Jedyną prowincja niemiecką, co do której zapadły w Wersalu ostateczne wiążące decyzje, było Pomorze Gdańskie. Na jego obszarze powstało Wolne Miasto Gdańsk, a Rzeczpospolita przejęła w styczniu i lutym 1920 roku – zgodnie z wypracowanym w Wersalu i obowiązującym harmonogramem – resztę jego terytoriów wraz z Ziemią Chełmińską i częściowo Kujawami. Na obszarze leżącym na wschód od Wisły wyznaczone zostały obszary plebiscytowe. To Powiśle zwane wówczas Ziemią Malborską (wraz z powiatem kwidzyńskim należącym do Pros Wschodnich) oraz Warmia i Mazury.
Odradzająca się Rzeczpospolita 11 listopada 1918 roku była niewielkim terytorium wciśniętym pomiędzy Rosję Sowiecką, Zachodnioukraińską Republikę Ludową, Czechosłowację oraz Rzeszę Niemiecką. Dodatkowo od samego początku szarpana była na południowym wschodzie działaniami wojennymi prowadzonymi gdzie przeciwnikiem były wojska odradzającego się państwa ukraińskiego. Na początku 1919 roku wybucha kolejny konflikt na wschodzie – tym razem z z Rosją. Trwa ona do początków 1921 roku, a ostateczne ukształtowanie się granicy wschodniej Rzeczpospolitej ustalone zostało Traktatem Ryskim z dnia 18 marca 1921 roku.
Młode państwo polskie zaangażowane w dwa potężne boje o granice na wschodzie nie ma możliwości upominania się o swe ziemie na zachodzie. Już 27 grudnia 1918 roku – w obliczu niekorzystnej postawy Rzeszy Niemieckiej – wybucha w Wielkopolsce powstanie zbrojne zakończone sukcesem militarnym przekładającym się przyłączeniem 16 lutego 1919 roku tej prowincji do Rzeczpospolitej. Kolejny zryw zbrojny ma miejsce w dniach 16 – 24 sierpnia 1919 roku, kiedy to wybucha Pierwsze Powstanie Śląskie. Dwa kolejne powstania na tym obszarze – w 1920 oraz 1921 roku ostatecznie ustalają przebieg tej granicy.
Pomiędzy 17 stycznia a 10 lutego Błękitna Armia generała Hallera przejmuje z rąk Niemców, zgodnie z ustaleniami zawartymi w Traktacie Wersalskim, Pomorze Gdańskie. Akt ten nie spotyka się z objawami wrogości i poza drobnymi incydentami przebiega spokojnie. Niekiedy nawet polscy urzędnicy przejmują podległe im urzędy jeszcze przed datą ustaloną w Protokole – jak ma to miejsce w Chojnicach. Jednak ustalenia podjęte w Wersalu nie zawsze akceptowane są przez miejscową ludność, co znajduje swe odbicie w tzw. „wojnie palikowej” rozgrywającej się w okresie drugiej połowy lutego 1920 roku pomiędzy Bytowem a Chojnicami. Niezadowoleni z ustaleń wersalskich Kaszubi przesunęli na zachód granicę o kilkaset metrów do kilka kilometrów, co ostatecznie zostało uznane przez Radę Ambasadorów w Paryżu.
W takiej to atmosferze odbył się powiślański i mazurski etap bitwy o granice. Etap przegrany terytorialnie, bo tylko dwie niewielkie enklawy z całej sceny plebiscytowej dostały się Rzeczpospolitej.
Fotografie:
1. Granica rosyjsko niemiecka w przededniu wybuchu w 1914 roku Wielkiej Wojny (I wojna światowa)
2. Rzeczypospolita 11 listopada 1918 roku.
3. List nadany w Chojnicach w sobotę 29 stycznia 1920 roku z polskim stemplem ale jeszcze z niemieckimi znaczkami, dwa dni przed oficjalnym przejęciem tej miejscowości przez Błękitną Armię.
4. Obszar „wojny palikowej” oraz tereny włączone do Rzeczypospolitej w następstwie działań Kaszubów
5. Ostateczny kształt Rzeczypospolitej w 1923 roku
